My agricultural college

نماتودهای مولد گره ریشه گروه عمده ای از بیمارگرهای گیاهی می باشند که اهمیت اقتصادی بالایی دارند.زیرا گونه هایی مثل Meloidogyne.javanica تقریبا هرنوع گیاهی رادر هر منطقه ای به خصوص در مناطق گرم ونیمه گرم مورد حمله قرار داده و خسارت وارد می کنند.

انتشار جهانی این نماتودها، دامنه میزبانی وسیع وتعامل با سایر بیمارگرهای گیاهی از جمله قارچها وباکتریها باعث شده است خسارت این گروه ازنماتودها به محصولات کشاورزی شدید باشد.

جنس Meloidogyne از زیر خانواده Meloidogyninae واز خانواده Heteroderidae  می باشد.

نماتود های این خانواده ( ( Heteroderidaeدارای 2 شکل جنسی مشخص هستند. بدن نوجوانان سن 2 و نرها کرمی شکل و نماتودهای ماده متورم است.استایلت قوی دارند و شبکه کوتیکولی سر به خوبی رشد کرده است.

ماده ها کروی شکل وانگل ثابت بافت های ریشه  می باشند.(بجز جنس Verutus که سوسیسی شکل است).

نام Meloidogyne ترکیبی از دو لغت یونانی "سیب" و "ماده"  است که به دلیل تشابه شکل نماتود ماده استفاده گردیده است.این اسم در سال 1887 بر روی نمونه ای که از غده های قهوه در برزیل جدا شده بود توسط Goeldi بکار برده شد.

مورفولوژی:

ماده بالغ متورم است و دارای گردن کوتاه که اغلب با زاویه ای روی محور اصلی بدن خم شده است.رنگ نماتود سفید مرواریدی است . برد (Bird – 1968) مشاهده کرد که در موقع تغذیه نماتود موادی از استایلت خارج می شوند که درون آب رسوب میکنند. این مواد ترشحات غدد مری هستند که جهت تجزیه سلولها بکار می روند.

نماتود نر:

کرمی شکل است و طول آن تا دو میلی متر می رسد. دم کوتاهی دارد که در انتها گرد است ودر قسمت انتهایی با زاویه 180 درجه نسبت به بدن خمیدگی دارد.سر نماتود از بدن آن کاملا مشخص نیست. استایلت به طول 18 تا 25 میکرون با گره های انتهایی خوب رشد کرده دارد.

نوجوان سن دوم:

نوجوان سن 1 درون تخم است و نوجوان سن 2 از تخم تفریخ میگردد و درون خاک به طور آزاد یافت میشود.شکل آنها کرمی شکل است و دم در آنها کم و بیش دارای نوک می باشدو از شکل آن جهت تمایز و شناسایی گونه ها استفاده می شود.استایلت به طول 10 الی 15 میکرون دارند که نسبت به نماتودهای جنس Heterodera کوچکتر و ضعیف تر است.

بیولوژی:

گونه های Meloidogyne  انگل اجباری ریشه گیاهان عالی میباشند که عموما روی بافت ریشه گیاهان میزبان گال تولید می کنند وگیاهان آلوده پژمرده و زردرنگ شده و علایمی شبیه کمبود غذایی را نشان می دهند.

دوره زندگی این نماتود دارای 2 فاز است:

فاز آزادزی ( Free living phase) و فاز انگلی (  Parasitic phase ).

فاز آزادزی:

درون خاک های آلوده، نماتود به صورت تخم، درون کیسه تخم (Gelatinous  matrix) می باشد.در شرایط خشکی، آب ماده ژلاتینی کیسه تخم تبخیر شده و چروکیده و سخت می شود و بطور مثال در مورد نماتود M.javanica  رنگ سفید آن به زرد تا نارنجی متمایل به قرمز تبدیل می گردد.

سختی کیسه تخم احتمالا مانع تفریخ تخمها می گردد و همچنین مانع تبخیر آب تخم ها می گردد. بنابراین تخم ها در شرایط خشکی زنده می مانند.

زمانی که حداقل رطوبت فراهم گردید تخم ها تفریخ می شوند.در این نماتود ها، تفریخ تخم نیازی به وجود شیره گیاهی ندارد.البته وجود شیره گیاهی تفریخ را تسریع می کند.

نماتود های نوجوان سن دوم پس از تفریخ، درون لایه نازک آب چسبیده به ذرات خاک و آب آزاد درون خاک حرکت می کنند.شرایط متعادل برای حرکت نماتودها، گاورو بودن خاک، وجود اکسیژن کافی و دمای مناسب حدود 20 الی 30 درجه می باشد.

 در خاکهای شنی فعالیت نماتود بیشتر از خاک های رسی است.

درون روده لاروهای تازه تفریخ شده، مواد غذایی ذخیره شده است.دوام این مواد بستگی به تحرک لارو دارد.پس از رسیدن لارو به ریشه گیاه میزبان، معمولا در محل سلولهای مریستم انتهایی (Elongation  zone) یا ریشه های مویی و یا محل انشعاب ریشه های فرعی ، نماتود استایلت خود را در ریشه فرو کرده و وارد ریشه می شود.

فاز زندگی انگلی :

پس ازوارد شدن به ریشه، نماتود از پوست ریشه با حرکت بین سلولی عبور کرده و در لایه پریسکل (Pericycle) که توسط نماتود دیگری احاطه نشده باشد، ثابت شده و از سلول های اطراف سر نماتود شروع به تغذیه می کند.پس از استقرار، نماتود رشد کرده و دراواخر مرحله دوم لاروی، تمایز جنسی را میتوان مشاهده کرد.

لاروهای نماتود های ماده پس از شروع به تغذیه تا حدود دو هفته مرتبا رشد کرده بزرگ می شوند.سپس در مدت کوتاهی سه بار جلد عوض کرده، استایلت و مری خود را از دست میدهند تا اینکه به نماتود ماده تبدیل شوند.معمولا یک هفته پس از آخرین تغییر جلد، تخم گذاری نماتود شروع می شود.هر نماتود ماده حدود 300 الی 500 تخم می گذارد.

مراحل رشد لاروی نماتود های نر نیز مثل نماتود ماده با سه بار تغییر جلد همراه است ولی در این مدت نماتود های نر تغذیه نمی کنند ومدت این دوره حدود 7 روز طول می کشد.

نسبت جمعیت نماتود نر به ماده معمولا بستگی به فراوانی غذا دارد:

در آلودگی های کم و میزبان مناسب، تمام لاروها به نماتود ماده تبدیل می شوند.اما اگر آلودگی شدید باشد و لاروها تجمع زیاد داشته باشند و یا میزبان مناسب نباشد که غذای کافی در اختیار نماتود قرار دهد، بسیاری از لاروها تبدیل به نماتود نر می گردند.

میزان زاد و ولد بستگی به سلامتی میزبان و مناسب بودن شرایط آب وهوایی دارد.در شرایط مناسب،دوره یک نسل ،  بین 4 تا 6 هفته طول میکشد. بطور مثال در دمای 25 درجه، یک دوره زندگی گونه Meloidogyne.incognita سه هفته طول میکشد بنابراین در آب و هوای گرم این نماتود چندین نسل در سال دارد در حالیکه در مناطق خشک یک نسل بیشتر در سال ندارد.

مهمترین گونه های نماتود های مولد غده ریشه عبارتند از:

1-   M.incognita  ، یکی از فراوان ترین گونه های نماتودهای مولد غده ریشه می باشد که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری روی انواع مختلف گیاهان فعالیت می کند و دارای 4 نژاد فیزیولوژیک می باشد.

2-   M.javanica ، به صورت بسیار وسیعی در مزارع و گلخانه های مناطق گرمسیری وجود دارد و دامنه میزبانی فراوانی از قبیل توتون، سبزیجات، درختان میوه، موز، نیشکر وغیره دارد.

3-   M.arenaria  ، بعد از دوگونه فوق روی انواع مختلف گیاهان در مناطق گرم اهمیت دارد.

4-   M.hapla ، در مناطق معتدل و خنک از روی انواع مختلف گیاهان گزارش شده است.

5-   M.naasi ، دومین نماتود مهم گیاهان مناطق معتدل می باشد و به غلات ، علوفه و باریک برگان خسارت می زند.

نشانه های بیماری و میزان خسارت:

به طور کلی نماتود های مولد غده ریشه، انگل های چند میزبانه ( Poly phage) می باشند و تا حدود 2000 گونه گیاه در تمام خانواده های گیاهی، میزبان یک یا چند گونه نماتود مولد غده ریشه شناخته شده اند.

نشانه های ظاهری آلودگی به نماتود مولد غده ریشه ، ضعف عمومی، زردی برگها، علایم کمبود غذایی و نهایتا پژمردگی گیاه است.در صورت آلودگی شدید مرگ گیاه اتفاق می افتد.

مشخص ترین علامت بیماری در قسمت زیرزمینی گیاه بوجود می آید.ریشه های آلوده در محل حمله برجسته شده و تبدیل به گال های گره مانند ریشه ( Root   knot) می شوند.

نماتود با ایجاد گال روی ریشه و گرفتن مواد غذایی و همچنین درهم ریختگی سیستم آوندی گیاه و انتقال آب و مواد غذایی، باعث کاهش ارزش اقتصادی بسیاری از محصولات ریشه ای و همچنین کاهش محصول سایر گیاهان و پژمردگی آنها می شود.

در صورتی که ریشه گیاهان آلوده مورد بررسی قرار گیرد، گره های حاصل از نفوذ نماتود ها به داخل ریشه به آسانی دیده می شود. در مورد گیاهان غده ای مانند هویج، چغندرقند، تربچه و ... تغییر شکل و دو شاخه شدن غده ها قابل ملاحظه است.

میزان خسارت ناشی از حمله نماتودهای مولد غده بستگی به عوامل متعدد از قبیل نوع رقم، شرایط اب و هوایی، نوع خاک، و مهم تر از همه جمعیت نماتود در خاک دارد.

کنترل:

با توجه به پلی فاژ بودن این نماتودها استفاده از تناوب زراعی موثر نمی باشد.لیکن استفاده از آیش و نیز 2بار شخم تابستانه در دو جهت عمود بر هم جهت کنترل رطوبت زمین موثر است( به دلیل نیاز نماتود به رطوبت).

استفاده از ارقام مقاوم جهت کنترل این نماتودها توصیه می گردد.

روش آفتاب دهی (Soil  solarization) روش مناسبی برای مبارزه با این نماتود است ولی در مساحت های زیاد و نیز گلخانه که خورشید با دمای مورد نیاز به خاک نمی تابد چندان قابل کاربرد نمی باشد.

در گلخانه ها برای ضد عفونی خاک می توان از بخار آب استفاده کرد که سطح خاک را باید با ورقه پلی اتیلن پوشاند تا دمای خاک بالا رفته و نماتود و تخم آن از بین برود.

کاشت مخلوط می تواند باعث کنترل بیماری شود.کاشت گیاهانی که مقاوم به بیماری هستند یا ریشه آنها از خود مواد سمی ترشح می کنند(گل جعفری) به همراه گیاهان حساس می تواند درکنترل بیماری موثر باشد.

در مورد کنترل بیولوژیک این نماتود تحقیقات متعددی صورت گرفته است استفاده از باکتری Pasteuria  penetrans و قارچ Dactylella  Oviparasitica که پارازیت تخم های این نماتود است جهت کنترل بیماری و کاهش جمعیت نماتود توصیه می شود.

مبارزه شیمیایی:

بهترین روش مبارزه با نماتود های موجود در خاک  استفاده از سموم تدخینی  می باشد. ترکیبات شیمیایی گوناگونی برای این منظور وجود دارند از جمله متیل بروماید، اتیلن دی بروماید، دی- دی (دی کلرو پروپان دی کلرو پروپن).

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: